rak jamy ustnej Stanowi około 4% wszystkich nowotworów na świecie. Za główne czynniki ryzyka jej rozwoju uważa się palenie tytoniu i spożywanie alkoholu, a ich działanie jest synergiczne. Dieta, zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), predyspozycje genetyczne i zły stan zdrowia jamy ustnej to kolejne czynniki powiązane z występowaniem tego typu nowotworu.
WHO argumentuje, że zarządzanie nią powinno stanowić integralną i nieodłączną część innych programów wykrywania nowotworów. Dziś wiemy, że jej leczenie jest bardzo złożone i wielodyscyplinarne, często obejmuje chirurgię i radioterapię, a także wiąże się z bardzo wysokimi kosztami. Przeciwnie, podejście do początkowych urazówwcześnie wykryty, można go wyleczyć za pomocą prostszych i tańszych operacji, a co najważniejsze, zapewniając lepszą jakość życia i przeżycie pacjentów.
Z szacunków wynika, że w Hiszpanii tylko 25-30% są diagnozowane na wczesnym etapie nowotworów jamy ustnej.
Z tego powodu niestety zbyt często używamy tego terminu opóźnienie diagnostyczne, które stosuje się w przeciwieństwie do wczesnego wykrywania nowotworu i definiuje się je jako czas, jaki upływa od momentu wykrycia przez pacjenta pierwszego oznaki lub objawu do ostatecznej diagnozy. Opóźnienia diagnostyczne obejmują zarówno te, które można przypisać pacjentowi, jak i te, które należy przypisać samemu modelowi opieki. Aby ujednolicić tę koncepcję, Deklaracja z Aarhus zasugerował standaryzację różnych przedziałów czasowych poprzez jasne definicje i porzucenie ogólnego i niejednoznacznego terminu opóźnienia diagnostycznego. Poszczególne fazy wymienione w powyższej deklaracji obejmują wykrycie przez pacjenta jakiejkolwiek anomalii, dostrzeżenie potrzeby przeglądu, konsultację z pracownikiem służby zdrowia, diagnozę i rozpoczęcie leczenia.
W doskonałym przeglądzie systematycznym profesor Varela z Uniwersytetu w Santiago de Compostela analizuje wpływ tych kroków. Z uzyskanych głównych danych wynika, że średni czas konsultacji między pacjentem a pracownikiem służby zdrowia wynosi około 80 dni. Z drugiej strony średni czas „profesjonalna rekomendacja”czyli od opieki podstawowej (PC) do opieki specjalistycznej trwa około 16 dni, czyli okres pięć razy krótszy niż czas konsultacji pacjenta. Jak można wywnioskować z tego systematycznego przeglądu, średni czas leczenia pacjenta jest najdłuższy w całym analizowanym procesie klinicznym. Odpowiednia świadomość zdrowotna na temat nowotworów jamy ustnej, przy dobrym poziomie informacji i postaw zdrowotnych, w połączeniu z odpowiednią dostępnością do systemu opieki zdrowotnej, wyraźnie wpływają na średnią długość okresu poszukiwania opieki.
Biorąc pod uwagę znaczenie poziomu wiedzy społeczeństwa na temat sygnałów i symptomów ostrzegawczych oraz czynników potencjalnie niebezpiecznych, wydaje się to oczywiste znaczenie kampanii informacyjnych na temat zdrowia którzy starają się zmniejszyć to opóźnienie u pacjentów poszukujących diagnozy.
Opiekę stomatologiczną 95% zapewnia sektor prywatny
Kolejną osią priorytetową w wielu tego typu interwencjach jest próba podniesienia poziomu wiedzy personelu medycznego (dentystów i lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej) na temat raka jamy ustnej, głównie na poziomie badania wewnątrzustnego, klasyfikując go w grupach ryzyka. Należy uwzględnić także promowanie regularnych wizyt u dentysty, jako niezastąpioną metodę przeprowadzania badań przesiewowych oportunistycznych, tj. wykorzystać obecność pacjenta na badaniu wewnątrzustnym w poszukiwaniu zmian potencjalnie złośliwych lub raka jamy ustnej. Ogromną pomocą w podnoszeniu świadomości zdrowotnej tych pacjentów jest dentysta, informując ich o czynnikach ryzyka w sposób zindywidualizowany, szczególnie u tych, którzy mają potencjalnie bardziej niebezpieczne nawyki. Niezbędna jest dobra koordynacja na poziomie lekarza rodzinnego i dentystów, aby nie zmarnować szans i wykorzystać synergię w celu poprawy sprawności kierowania pacjenta do specjalistycznego ośrodka w celu diagnozy i ostatecznego leczenia.
Dlatego dentysta odgrywa kluczową rolę na dwóch głównych frontach: w edukacji leczonych pacjentów, szczególnie tych uważanych za grupy ryzyka, oraz we wczesnej diagnostyce klinicznej urazów w celu późniejszego skierowania ich do specjalistycznej opieki. W odniesieniu do edukacji zdrowotnej zaproponowano trzy priorytety: informować pacjentów o sygnałach ostrzegawczych (m.in. długotrwały, nieustępujący wrzód, obecność leukoplakii i/lub erytroplakii w jamie ustnej); o głównych czynnikach ryzyka (palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, HPV, dieta i nadmierne promieniowanie słoneczne); i instruować o samopoznaniu.
Diagnoza kliniczna musi uwzględniać skrupulatne badanie zewnątrz i wewnątrzustne w celu wykrycia zmian potencjalnie złośliwych lub raka jamy ustnej. Wszystko powyższe wskazuje na nadzieje na przeżycie w populacji, jeśli nowotwór zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium: wskaźnik przeżycia pięcioletniego zbliża się do 80% na późnych etapach gwałtownie spada poniżej 40%.
Podejście do raka jamy ustnej musi mieć charakter wielodyscyplinarny, przy wyraźnym udziale Krajowego Systemu Zdrowia, a pierwszą linią zapobiegania i wykrywania choroby są bez wątpienia stomatolodzy PC. Musi także uwzględniać strategie, które na to pozwalają działać w synergii z pracownikami socjalnymi aby dotrzeć do mniej uprzywilejowanych podgrup populacji. Dentyści zajmujący się zdrowiem publicznym odgrywają zasadniczą rolę w całym procesie. Jego rola w funkcjach profilaktycznych i edukacyjnych, oportunistycznych badaniach przesiewowych poprzez badanie wewnątrzustne i zewnątrzustne, wczesną diagnostykę, biopsję i skierowanie do specjalistycznej opieki jest niezaprzeczalna.
Odgrywają także ogromne znaczenie w profilaktyce i leczeniu stomatologicznym pacjentów chorych na nowotwory, którzy wymagają protokołowanej opieki przed, w trakcie i po leczeniu. Jednak w kontekście model opieki stomatologicznej taki jak nasz, gdzie opieka stomatologiczna 95% świadczona jest w sferze prywatnej, pomoc uzupełniająca jest niezastąpiona, szczególnie w profilaktyce, wykrywaniu i wczesnym kierowaniu do prywatnej opieki pediatrycznej oraz usług specjalistycznych w całym procesie. Nie zapominajmy o tym.
